SZD-9 Bocian

W naszym posiadaniu są trzy szybowce SZD-9 Bocian (SP-2588,SP-2762,SP-3105)

Skonstruowany przez inżynierów Mariana Wasilewskiego, Romana Zatwarnickiego i Justyna Sandauera, Bocian swoich założeniach miał być dwumiejscowym szybowcem wyczynowym. Impulsem do rozpoczęcia prac nad tą konstrukcją było zapotrzebowanie na maszynę o osiągach pozwalających na konkurowanie polskich załóg w międzynarodowych zawodach właśnie w klasie szybowców dwumiejscowych. Poniemieckie, szkolne Żurawie nie mogły sprostać wymaganiom. W takiej to atmosferze przystąpiono do konstrukcji szybowca, który w późniejszym okresie na całe dziesięciolecia stał się symbolem szkolenia szybowcowego w Polsce i nie tylko. Stworzenia nowej maszyny, jak i większości innych szybowców w powojennej Polsce, podjęły się Szybowcowe Zakłady Doświadczalne w Bielsko-Białej. W wyniku prac powstała konstrukcja o bardzo dobrych właściwościach lotnych i solidnej, wytrzymałej konstrukcji. Pierwszy prototyp został oblatany 10 marca 1952r. Drugi wzniósł się w powietrze 16 czerwca tego samego roku. Do produkcji seryjnej Bociany weszły w nowej, poprawionej wersji: SZD-9bis „Bocian 1A”. W stosunku do prototypów miał poprawione wiele elementów.

Między innymi: sztywniejszą odrzucaną awaryjnie limuzynę; przestawiane pedały w przedniej kabinie; cieńsze dźwigary skrzydeł; zmniejszono siły na urządzeniach serowych; przesunięto koło podwozia do tyłu, by ułatwić podnoszenie ogona; zmieniono kąt zaklinowania skrzydeł, co zaowocowało wzrostem doskonałości z 21 do 26 jednostek.

Bocianów 1A wyprodukowano ogółem 11. Doświadczenia eksploatacyjne doprowadziły do powstania nowej wersji: SZD-9bis Bocian 1B, w którym przede wszystkim powiększono powierzchnie sterów wysokości. Bocianów w wersji 1B wyprodukowano również 11. W toku dalszej eksploatacji powstały kolejne wersje:

• Bocian 1C, w którym między innymi zmniejszono skos skrzydła, dwudzielne dotąd usterzenie poziome zastąpiono usterzeniem jednodzielnym z trymerem. Zmieniono także konstrukcję tylnej płozy. Wyprodukowano ich 40 sztuk.
• Bocian 1D, gdzie wprowadzono wiele drobnych zmian, z których najbardziej widoczną jest zastosowanie większego koła podwozia. Tą wersję zrealizowano w 186 egzemplarzach.

Jak już wcześniej wspominano, w początkowym okresie konstrukcja SZD-9 była projektowana i rozwijana jako dwumiejscowy szybowiec wyczynowy. W tym samym czasie, bo już od 1952r, trwały prace nad bardziej ekonomiczną, przeznaczoną do szkolenia wersją Bociana, oznaczoną symbolem „S” (szkolny). Prace te polegały na uproszczeniu konstrukcji skrzydłą i kadłuba, w celu uzyskania tańszej wersji szybowca do szkolenia młodzieży lotniczej. Niestety próby przeprojektowania maszyny nie doprowadziły do znaczącego obniżenia kosztów. W wyniku tych trudności prace zarzucono, na rzecz całkiem nowej konstrukcji: SZD-10 Czapla. W kolejnych latach kilkakrotnie na bazie Bociana próbowano stworzyć kolejne szybowce. Były to SZD-23 Bocian2 w którym zwiększono wydłużenie skrzydła, zaprojektowano smuklejszy kadłub, zamontowano chowane kółko podwozia. Konstrukcja ta nie została zrealizowana nawet w prototypie. Także koncepcja SZD-33 Bocian3 nie została zrealizowana. Ten sam los spotkał SZD-34 Bocian3 V2, z tą różnicą, że po modyfikacji tego projektu powstał SZD-35 Bekas, który wyprodukowano w 3 egzemplarzach. Oprócz tych projektów powstały jeszcze inne, wykorzystujące konstrukcję Bociana. Ciekawsze z nich to:

• SZD-9 Bocian Plus oblatana w 1958, wyposażona była w cztery pulsacyjne silniczki odrzutowe o ciągu 10kG każdy. Rozwój „odrzutowego” Bociana niestety nie wyszedł poza fazy testów.
• Bocian Z, w którym w celu poprawienia osiągów zamontowano krokodylowe klapy, zbiorniki z balastem wodnym oraz wzmocniono podwozie i przebudowano tablice przyrządów.

Bocian będący na owe czasy szybowcem wyczynowym wielokrotnie pobijał Rekordy Świata w nieistniejącej już dzisiaj kategorii szybowców dwumiejscowych. Ostania wersja SZD-9bis powstała pod koniec lat 60, gdy zrezygnowano z budowy Bociana 3 (SZD-33). Wtedy to zmodyfikowano Bociana 1D w celu dostosowania go do roli szybowca szkolnego i nadano mu oznaczenie: SZD-9bis Bocian 1E. Ta najliczniej produkowana wersja (366 szt.), opracowana przez zespół kierowany przez mgr inż. R. Śmigaja i mgr inż. A. Meusa obejmowała wiele modyfikacji. W tym: zmiana podwozia stałego na podwozie z wahaczem amortyzowanym linami gumowymi; zmiana zaokrąglonych końcówek skrzydeł i usterzeń na proste; usunięcie wiatrochronu i zastąpienie go wydłużoną limuzyną przednią; zmiany w wyposażeniu kabin.

Bociek w tej wersji zaczął powoli zastępować wysłużone Czaple, stanowiąc do dnia dzisiejszego ważny element w podstawowym szkoleniu szybowcowym w Polsce. W sumie wyprodukowanych zostało 617 Bocianów, z czego prawie połowa została wyeksportowana do 25 krajów na świecie.

DANE TECHNICZNE (SZD-9bis Bocian 1E)